Levenslang ,De Betekenis

De hoogste gevangenisstraf die rechters in Nederland kunnen opleggen is de levenslange gevangenisstraf. Levenslang betekent ook echt in de gevangenis zitten voor het leven. Alleen door gratie kan iemand eerder vrijkomen. Dat gebeurt vrijwel nooit.
Wanneer kan de rechter iemand veroordelen tot levenslang?
Iemand kan levenslang krijgen als hij een moord of meerdere moorden heeft gepleegd. Ook aan iemand die wordt verdacht van het plegen van terroristische aanslagen of het leiding geven aan een terroristische organisatie kan de rechter levenslang opleggen. Ook aanslagen tegen de regering of de koning(in) kunnen in theorie met levenslang worden bestraft.
De meeste levenslang gestraften hebben meerdere moorden gepleegd.
Naast de levenslange gevangenisstraf bestaat ook de tijdelijke gevangenisstraf. Een tijdelijke gevangenisstraf duurt maximaal 30 jaar.
De levenslange gevangenisstraf werd in 1878 in Nederland ingevoerd nadat in 1870 de doodstraf was afgeschaft.

Waarom leggen rechters levenslang op?
Als de rechter iemand veroordeelt tot levenslang, is dat vooral bedoeld als vergelding. Iemand die een ernstig misdrijf heeft gepleegd, moet daarvoor boeten. Bovendien is de samenleving dan veilig; de gestrafte die levenslang achter de tralies zit, zal geen nieuwe misdrijven plegen. Het idee is ook dat van de levenslange gevangenisstraf een afschrikkend effect uitgaat.
Korte gevangenisstrafen worden ook gebruikt om iemand voor te bereiden op een terugkeer in de samenleving. Dat heet resocialisatie. Bij het opleggen van levenslange gevangenisstraf speelt resocialisatie geen rol; het is immers niet de bedoeling dat een levenslang gestrafte ooit nog in de samenleving terugkeert.

Leggen rechters vaak levenslang op?
Het aantal mensen dat een levenslange gevangenisstraf krijgt, is de laatste jaren sterk gestegen. Na de Tweede Wereldoorlog legden Nederlandse rechters meer dan veertig maal levenslang op.
De langstzittende levenslang gestrafte is Koos H. Hij kreeg de straf in 1982 voor marteling, seksueel misbruik en moord op drie meisjes. Mohammed B., de moordenaar van de filmer Theo van Gogh, werd in 2005 veroordeeld tot levenslang. De enige vrouw die levenslang heeft gekregen, is Lucia de B. De Hoge Raad heeft echter onlangs bepaald dat de rechter haar zaak opnieuw moet bekijken.

Krijgen mensen die zijn veroordeeld tot levenslang wel eens gratie?
Bijna nooit. Levenslang betekent levenslang. Alleen als iemand gratie krijgt, kan hij eerder vrijkomen. Gratie is het kwijtschelden, verminderen of veranderen van straffen die door de rechter zijn opgelegd. Gratie wordt verleend door Hare Majesteit de Koningin. Alle voorstellen tot gratieverlening worden persoonlijk aan de koningin voorgelegd. Op de site van het ministerie van justitie staat precies hoe een gratieverzoek moet worden ingediend.
Gratie wordt alleen bij hoge uitzondering verleend. In Nederland is het maar twee keer gebeurd. In 1975 kwam huisarts John O. na 21 jaar vrij. Hans van Z. werd in 1986 na 17 jaar vrijgelaten. Bijzondere omstandigheden kunnen een reden zijn om gratie te verlenen; een bijzondere omstandigheid is bijvoorbeeld een ernstige ziekte.
In de meeste Europese landen kijkt een rechter na ongeveer vijftien tot twintig jaar of het nog noodzakelijk en legitiem is een levenslange gevangenisstraf voort te zetten. Daardoor is de kans dat iemand vervroegd vrij komt in veel andere landen groter dan in Nederland.
De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming vindt dat ook in Nederland dit systeem moet worden ingevoerd. Zij heeft daarover een rapport geschreven met de titel Levenslang, perspectief op verandering. Het rapport is te downloaden vanaf de site van de raad (www.rsj.nl).

Kan iemand die levenslang krijgt daarnaast ook TBS krijgen?
Iemand die een levenslange gevangenisstraf krijgt, kan niet ook nog eens TBS krijgen. Dat heeft de Hoge Raad gezegd in de zaak tegen de Haagse verpleegster Lucia de B. De maatregel TBS is namelijk bedoeld om iemand te behandelen, zodat hij geen delicten meer pleegt en uiteindelijk terug kan keren in de maatschappij. Iemand die levenslang heeft gekregen moet juist niet terugkeren in de maatschappij.
Er is dus een duidelijk verschil tussen de TBS en de levenslange gevangenisstraf. De levenslange celstraf is gericht op vergelding. Iemand die TBS krijgt, wordt behandeld, zodat hij minder gevaarlijk wordt. Elke twee jaar kijkt een rechter of hij nog gevaarlijk is; als de rechter vindt dat de veroordeelde nog gevaarlijk is, verlengt hij de TBS. Maar een TBS’er kan dus vrijkomen, een levenslang gestrafte eigenlijk nooit.
Sommige mensen vinden dat TBS eigenlijk een soort levenslange gevangenisstraf is. De TBS kan namelijk steeds worden verlengd, ook een leven lang. Er zijn zelfs speciale afdelingen voor mensen die al heel lang in een TBS kliniek zitten en daar waarschijnlijk ook nog heel lang zullen blijven. Die afdelingen heten long stay (lang verblijf) afdelingen.

Hoe gingen rechtbanken en gerechtshoven de afgelopen jaren om met levenslange straffen?
Iemand die door de rechtbank tot levenslang is veroordeeld, kan daartegen in beroep gaan bij het gerechtshof. Het gerechtshof kan die straf bevestigen; het kan ook tot de conclusie komen dat levenslang een te hoge straf is en een lagere straf opleggen.
Een enkele keer komt het omgekeerde voor: terwijl de rechtbank bijvoorbeeld een gevangenisstraf in combinatie met TBS oplegt, vindt het gerechtshof dat de dader levenslang moet worden opgesloten.
Dat gebeurde bijvoorbeeld in de zaak van Juliën C. Het hof ’s-Hertogenbosch veroordeelde hem eind februari 2008 tot levenslang wegens moord op een 8-jarige jongen op een basisschool in Hoogerheide. Het hof vond, anders dan de rechtbank die hem wegens doodslag veroordeelde tot 12 jaar cel en tbs, dat verdachte voldoende gelegenheid heeft gehad om zich te beraden op de betekenis of gevolgen van zijn voorgenomen daad. Het hof achtte moord wettig en overtuigend bewezen